تصویری از بهشت توصیف شده در قرآن

مجموعه: متفرقه دینی

خداوند متعال نه تنها در قرآن، بلکه در سایر ادیان آسمانی، مردمان را نوید می‌دهد که با ایمان و انجام اعمال صالح می‌توانند به بهشت برین دست یایند. بهشتی که سراسر خوشی و شادی است. تصویری که از بهشت در قرآن ترسیم شده است بسیار زیبا و گاه حیرت‌انگیز است که در این مجال در صدد بیان برخی توصیفات قرآنی آن می‌باشیم.

اندازهء بهشت چقدر است؟
از نگاه قرآن بهشت بسیار وسیع است به طوری که عرض آن را هم‌اندازهء آسمان و زمین می‌داند: «سابِقُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ یُۆْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ»؛ «[براى رسیدن‏] به آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى كه پهنایش چون پهناى آسمان و زمین است [و] براى كسانى آماده شده كه به خدا و پیامبرانش ایمان آورده‏اند، بر یكدیگر سبقت جویید. این فضل خداست كه به هر كس بخواهد آن را مى‏دهد، و خداوند را فزون‏بخشى بزرگ است». (حدید/21)

 درهای بهشت چگونه است؟
آیات قرآن بر این امر دلالت دارند که بهشت شامل درهایی است. از جمله آنکه می‌فرماید: «جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ الْمَلائِكَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ»؛ «[همان‏] بهشتهاى عدن كه آنان با پدرانشان و همسرانشان و فرزندانشان كه درستكارند در آن داخل مى‏شوند، و فرشتگان از هر درى بر آنان درمى‏آیند». (رعد/23)

وجود این تعداد در ، نه به خاطر آن است که اگر بهشتیان بخواهند از یک در وارد شوند، تولید زحمت می‌کند و نه به خاطر آنکه هر گروهی موظفند از یک در وارد شوند؛ بلکه این درها به اعمالی که سبب ورود به بهشت می‌گردد اشاره دارد.

 روز و شب در بهشت وجود دارد؟
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «لا یَسْمَعُونَ فیها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فیها بُكْرَةً وَ عَشِیًّا»؛ «در آنجا سخن بیهوده‏اى نمى‏شنوند، جز درود. و روزى‏شان صبح و شام در آنجا [آماده‏] است» .

در روایات اسلامی چنین آمده است که گرچه در بهشت همواره نور و روشنایی است اما بهشتیان از کم و زیاد شدن نور و نوسان آن شب و روز را تشخیص می‌دهند.

از آیات قرآن به خوبی استفاده می‌شود که بهشتیان هر چه بخواهند از مواهب و روزی‌ها در اختیارشان همیشه و در هر ساعت وجود دارد، باید دید این چه رزقی است که فقط صبح و شام به سراغ آن‌ها می‌آید؟

پاسخ این سۆال را از حدیث لطیفی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده می‌توان دریافت آنجا که می‌فرماید: "هدایای جالب و نخبه از سوی خداوند بزرگ در اوقاتی که در این دنیا نماز می‌خواندند به آنها در بهشت می‌رسد".

از این حدیث استفاده می‌شود که این هدایای ممتاز که به هیچ وجه نمی‌توان ماهیت آن را حتی با حدس و تخمین بیان کرد، نعمت‌هایی است بسیار پر ارزش که علاوه بر نعمت های معمول بهشتی، صبح و شام به آنها اهدا می‌گردد.

در آنجا سیر تکاملی انسان ادامه خواهد داشت هر چند اعمال تازه‌ای در آنجا انجام نمی‌دهد، ولی با مرکبی که از معتقدات و اعمالش در این جهان فراهم ساخته سیر تکاملی خود را ادامه خواهد داد.[تفسیر نمونه، ج 13، ص 107]

جاذبه‌های دیداری در بهشت چگونه است؟
این موضوع را در چند بخش می‌توان قرار داد:

الف. نحوه ی چینش و صحنه‌آرایی نعمت‌ها
قرآن بهشت را باغی بزرگ که از زیر درختان رنگارنگ و گوناگون و سایه‌سار آن، جوی‌های آب روان است و آبشارها و چشمه‌های جوشان بر زیبایی آن می‌فزاید توصیف می‌کند.

«فی‏ سِدْرٍ مَخْضُودٍ*وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ*وَ ظِلٍّ مَمْدُودٍ*وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ*وَ فاكِهَةٍ كَثیرَةٍ*لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَةٍ»؛ «در [زیر] درختان كُنار بى‏خار*و درختهاى موز كه میوه‏اش خوشه خوشه روى هم چیده است*و سایه‏اى پایدار*و آبى ریزان*و میوه‏اى فراوان*نه بریده و نه ممنوع». (واقعه/28 تا 33)

«فیها عَیْنٌ جارِیَةٌ*در آن»؛ «چشمه‏اى روان باشد» . (غاشیه/12)
 
ب. وصف تشریفات پذیرایی
قرآن برای پذیرایی بهشتیان مجموعه‌ای از سینی‌های زرین، جام‌های بلورین و سیمین و خادمانی زیبا که در پیرامون بهشتیان، چون رشته ی گسسته‌ای از مروارید پراکنده‌اند، بیان می‌کند. در این میان رنگ سبز، آرامش‌بخشی درختان و لباس‌های بهشتیان است. هم‌چنین از لباس‌های ابریشمی، دستبندهایی از طلا و نقره نیز یاد می‌کند.

«مُتَّكِئینَ عَلى‏ سُرُرٍ مَصْفُوفَةٍ»؛ «بر تخت هایى ردیف هم تكیه زده‏اند». (طور/20)

«یَلْبَسُونَ مِنْ سُندُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَقابِلینَ»؛ «پرنیانِ نازك و دیباى ستبر مى‏پوشند [و] برابر هم نشسته‏اند». (دخان/53)

«... یُحَلَّوْنَ فیها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُۆْلُۆاً وَ لِباسُهُمْ فیها حَریرٌ»؛ «در آنجا با دستبندهایى از طلا و مروارید آراسته مى‏شوند، و لباسشان در آنجا از پرنیان است». (حج/23)‌

«وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إِذا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُۆْلُۆاً مَنْثُورا»؛ «و بر گردِ آنان پسرانى جاودانى مى‏گردند. چون آنها را ببینى، گویى كه مرواریدهایى پراكنده‏اند». (انسان/19)
 
نتیجه
از مجموع آیاتی که در مورد بهشت آمده است، استنباط می‌گردد که بهشت سرای حیات کامل است. در آنجا از خواب و مرگ خبری نیست. در دو وعده ی صبح و شام به آنان غذا داده می‌شود و در وعده‌های دیگر با میوه‌های گوناگون و شربت‌ها از آنان استقبال می‌شود.

در بهشت از سرما و گرما در امانند؛ چون هوای بهشت مطبوع و پر نسیم است. بهشتیان هم‌نشین فرشتگان هستند.

لباس آنان از حریر و ابریشم سبز است. با دستبندهای طلا و نقره زینت می‌شوند. خدا از آنان و آنان از خدا راضی هستند که این بالاترین نعمت بهشت است.

رسول خدا (ص) بر زنی که آتش در تنور روشن کرده بود و نان می پخت گذشتند ٬ این زن طفلی داشت که پهلوی خود نشانیده بود . همین که چشمش به آن حضرت افتاد عرض کرد : یا رسول الله (ص) شنیده ام شما فرموده اید : « خداوند مهربانتر است به بنده خود از مادر نسبت یه فرزند خود » ایا راست است ؟  فرمودند : بلی.
زن عرض کرد : مادر طفل خود را در این تنور نمی اندازد خدا چگونه بنده خود را به جهنم می برد ؟!
پس رسول خدا (ص) ینا کرد گریه کردن و فرمود : خدا با آتش کسی را عذاب نمی کند مگر اینکه تکبر کند و از گفتن « لا اله ال الله » پرهیز کند.

عمرو بن ثابت از امام باقر (ع) نقل می کند می کند که حضرت فرمود:
« اهل آتش جهنم در آنجا از شدت عذاب دوزخ همانند سگ وگرگ عوعو می کنند و زوزه می کشند . ای عمرو ! نظر و گمانت چیست در مورد قومی که مرگی برایشان نیست و عذابشان تخفیف پیدا نخواهدکرد؟ بسیار تشنه اند . بسار گرسنه اند . چشمشان کور ٬ گوششان کر و زبانشان لال است . صورتشان سیاه است. بسیار نادم و پشیمان هستند . مورد غضب واقع شده اند . از عذاب ٬ رحم نمی شوند و عذابشان کم نمی گردد . در آتش دوزخ شعله می کشند و می سوزند . از ماء الحمیم خواهند نوشید و از زقوم خواهند خورد.
با گرزهای آهنین و آتشین زده خواهند شد و ملائکه غلاظ و شداد هیچ رحمی به آنان نخواهند کرد . آنان به رو به آتش کشیده خواهند شد. با شیاطین همنشین و رفیق خواهندشد . در غل و زنجیر بسته خواهند شد.
هر چه داد و فریاد کنند کسی جوابشان را نخواهد داد. اگر چیزی بخواهند حاجتشان برآورده نخواهد شد.این است حال کسی که داخل در آتش جهنم و دوزخ گردد.»

« کسانی که کافر شدند لباسهایی از آتش برای آنها بریده می شود . و در روز قیامت مجرمان را باهم در غل و زنجیر می بینی که لباسهایشان از ماده چسبنده بدبوی اشتعال زاست و صورتهایشان را آتش می پوشاند . »
« قطران » نوعی ماده سیاه رنگ قابل اشتعال است ٬ چیزی شبیه مخلوطی از قیر و بنزین که خیلی هم بدبو و بدمنظر است و در آتش دوزخ سریعا آتش می گیرد و شعله ور می شود .
لباس اهل جهنم یا قطعه هایی از مس و آهن گداخته و سرخ شده است و یا قطران است.
امام باقر (ع) می فرماید : « به اهل جهنم هفتاد جامه از آتش می پوشانند و کلاهی از آتش بر سرشان می گذارند.
جبرئیل هم به پیامبر اکرم (ص) عرض کرد که : اگر یکی از پیراهن و سرابیل اهل جهنم بین زمین و آسمان آویزان شود ٬ تمام اهل زمین از بوی بد و حرارت آن می میرند .پیامبر اکرم (ص) با شنیدن این حرف گریه کرد.۳

فلق چاهی است در جهنم که اهل جهنم از شدت حرارت و خوف و ترس آن چاه به خداوند پناه می برند. این چاه از خداوند اذن خواست که نفس بکشد خداوند هم به آن اذن داد ، وقتی نفس کشید جهنم پر از آتش شد .
از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است : در جهنم یک وادی از آتش است که اهل جهنم از حرارت آن روزی ۷۰ هزار بار به خداوند پناه می برند . و در آن وادی ، اتاقی از آتش است و در آن اتاق ، چاهی از آتش است و در داخل آن چاه ، تابوتی از آتش است و در داخل آن تابوت ، ماری از آتش است که ۱۰۰۰ نیش دارد و طول هر نیش آن ۵۰۰ متر است ، و لذا خداوند به پیامبر می فرماید : بگو پناه می برم به آفریدگار فلق.
یک طایفه از کسانی که اهل این چاه هستند ، شرابخواران می باشند.
«فلق یعنی صدع ، صدع به معنای سوراخ در یک چیز سفت و محکم است و مراد این است که در جهنم ، چاهی است که در آن ۷۰ هزار خانه است و در هر خانه ۷۰ هزار اتاق است و در هر اتاق ۷۰ هزار سیاهی است و در هر سیاهی ۷۰ هزار ظرف سم است که همه اهل جهنم باید از اینجا عبور کنند

«جهنم هفت در دارد و در هر دری هفتاد هزار کوه است و در هر کوهی هفتاد هزار شعبه است و در هر شعبه ای هفتاد هزار وادی است و در هر وادی هفتاد هزار شقه است و در هر شقه هفتاد هزار خانه است و در هر خانه هفتاد هزار مار است که بلندی هر مار به اندازه سه روز راه است و نیشهای آنها به اندازه درخت خرماست.این مارها به انسانها حمله می آورند و می درند و گوشتهای بدن ایشان را متلاشی می کنند . اهل عذاب با مشاهده این مارها به نهرهایی از آتش که در روی زمین جهنم در جریان است و مملو‌ء از زهر مار و عقرب است پناهنده می شوند و خودشان را به درون این نهرها می اندازند. این نهرها هم به قدری عمیق هستند که اهل عذاب وقتی داخل این نهرها می افتند ۷۰ جریف پایین می روند و هر جریفی ۷۰ سال راه است.

امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمودند :
« (در معراج ) صدایی را شنیدم که مرا ترساند ٬ جبرئیل به من گفت : ای محمد ! آیا می شنوی ؟ گفتم : آری . گفت : این سنگی بود که ۷۰ سال پیش از لبه جهنم پرتاب شده بود هم اکنون رسید به قعر جهنم .» پیامبر اکرم (ص) دیگر نخندید تا از دنیا رحلت کرد .

مگر خدا عادل، عالم و مهربان نیست، چرا با آنكه میدانسته ما جهنمی هستیم باز ما را خلق کرد تا گناه کنیم و به جهنم رفته و مکافات کشیم؟ به نظر من این امر، صفت رحیم بودن خدا را زیر سؤال می‌برد! بنابراین باید قبول کنید، خدایی كه میدانسته فلان مخلوقش جهنمی است، اما با این وجود، باز او را خلق کرده، نمیتواند رحیم باشد!!

پيرزن، قدخميده و نفس زنان، در حالي كه عصا به دست داشت و عرق بر پيشانيش نقش بسته بود، از كوچه‌ي تنگ و خالي مي‌گذشت. ناگاه چشمش به پيامبر(ص) افتاد و چون به آن حضرت نزديك شد، سلام كرد. سپس با اميدواري از آن حضرت خواست دعا كند تا او وارد بهشت شود.
پيامبر(ص) بر خلاف انتظار او فرمود: پيرزنان داخل بهشت نمي‌شوند! پيرزن با شنيدن اين سخن به گريه افتاد، ولي پيامبر(ص) خنديد و فرمود: آيا سخن خدا را نشنيده‌اي كه در قرآن درباره‌ي زنان بهشتي فرموده است:«ما آن‌ها را آفرينش نوين و جديدي بخشيديم و همه‌ را «بكر» و شوهر ناديده گردانيده‌ايم.»1
هم‌چنين روزي پيامبر(ص) به پيرزن ديگري از قبيله اَشجع برخورد كرد كه او آهسته آهسته قدم برمي‌داشت. حضرت فرمود: پيرزنان به بهشت نمي‌روند و از كنار او گذشت. پيرزن با شنيدن اين سخن سخت منقلب شد و به گريه افتاد.طولي نكشيد كه بلال؛ مؤذن سياه پوست پيامبر كه از آن‌جا مي‌گذشت، پيرزن را گريان ديد و ناراحت شد. آن گاه به حضور رسول خدا‌(ص) رسيد و داستان نگراني و گريه‌ي پيرزن را براي ايشان شرح داد. آن حضرت فرمود: اتفاقاً سياه پوست هم داخل بهشت نمي‌شود! بلال سياه پوست وقتي اين سخن را شنيد و با پيرزن درميان گذاشت، خود و پيرزن هر دو به گريه و زاري پرداختند.
پيرزن و بلال هم‌چنان گريه مي‌كردند كه عبّاس، عموي پيامبر(ص)، وضع آنان را براي رسول خدا (ص) شرح داد. پيامبر (ص) به عباس فرمود: اتفاقاً پيرمردان هم به بهشت نمي‌روند. بدين ترتيب، عبّاس نيز ناراحت شد.
پس از چند لحظه، پيامبر‌(ص)، پيرزن و بلال و عبّاس را نزد خويش فراخواند و براي خوشحال كردن آنان فرمود:«خداوند، به افراد آفرينشي جديد مي‌بخشد و آنان را بهتر از آن چه بوده‌اند، مي‌گرداند. آنان داخل بهشت مي‌شوند، در حالي كه جوان و سفيد و نوراني هستند. افرادي كه وارد بهشت مي‌شوند، اندام و بدن‌هاي تميز و صورت‌هاي بي‌مو و چشم‌هاي سرمه كشيده دارند.»2
سرگذشت هاي بالا را بدين جهت آورديم كه وقتي سخن «زنان بهشتي» و امتيازها و ويژگي‌هاي فوق‌العاده‌ي آنان مطرح مي‌شود، مردان نپندارند كه تنها زنان داراي چنين امتيازها و برتري‌هايي هستند و «مردان بهشتي» از آن‌ها بي‌بهره‌اند. بايد دانست «مردان بهشتي» نيز امتيازهاي فوق‌العاده‌اي دارند. هم‌چنان كه زن و مرد، تكميل كننده‌ي نيازها و لذّت‌هاي يكديگرند اگر ويژگي‌هاي مثبت و لذّت‌بخشي در زنان،وجود داشته باشد، جز اين كه خود‌آنان از آن بهره مي‌برند، مردان نيز در اين بهره‌وري‌ها با زنان شريك هستند.
اكنون ويژگي‌ها و زيبايي‌هاي زنان بهشتي را با استناد به آيات قرآن كريم و احاديث ديني بيان مي‌كنيم:

پيش از اين گفتيم كه پيامبر(ص) از سوي خداوند متعال، درباره‌ي نعمت‌هاي بهشت فرموده است: «در آن‌جا چيزهايي فراهم شده است كه هيچ چشمي آن را نديده و هيچ گوشي آن را نشنيده و حتّي به قلب و فكر كسي خطور نكرده است»3 و از جمله نعمت‌ها، زنان جوان و زيباي بهشتي هستند.
قرآن كريم درباره‌ي جواني و شادابي زنان بهشتي كه بر خلاف جواني و زيبايي‌هاي دنيا، پژمردگي و فرسودگي در آن راه ندارد ( از جواني و شادابي هميشگي برخوردارند)، فرموده است:« افرادي كه نامه‌ي عمل آنان به دست راستشان داده شده و سعادتمندند، همسران گران‌قدري دارند كه به آنان ،آفرينش جديد (و جواني) بخشيده‌ايم و همه‌ي آنان را بكر و شوهر به خود نديده گردانيده‌ايم و آنان نسبت به شوهرهاي خويش، عشق مي‌ورزند و خوش سخن و فصيح‌اند و با آنان، هم سنّ و سال بوده و در خوبي و زيبايي ظاهر و باطن نيز همانند هستند.»4
پيامبر(ص) درباره‌ي مردان و زنان بهشتي چنين فرموده است: « همه افرادي كه به بهشت وارد مي‌شوند، جواني پايدار و هميشگي دارند و سنّ و سال آنان هم، سي تا سي‌وسه سال است.»5

پاكي و پيراستگي از آلودگي‌هاي فكري ،اخلاقي و ظاهري و باطني، ارزش‌هاي لذّت بخش و دلنشيني هستند كه همه انسان‌ها براي دست يافتن به آن‌ها تلاش مي‌كنند و اگر بدان‌ها رسيدند،لذّت كام‌يابي و سعادت را به خوبي احساس مي‌كنند.
اين ويژگي‌ها نيز از آن زنان بهشتي است.خداوند در سه جاي قرآن، با عبارت:« لَهُمْ فيها أزْواجََُ مُطَّهَّرة»6 زنان پاك و پاكيزه از آلودگي‌ها و زشتي‌ها را پاداش‌ افرادي قرار داده است كه ايمان و عمل صالح دارند.
خداوند در سوره‌ي بقره،اين زنان را هم‌چون خود بهشت و نعمت‌هاي آن جاويدان شمرده است. در سوره‌ي آل عمران، رضوان و رضايت خداوندي را همراه آنان آورده و در سوره‌ي نساء، زندگي با آن زنان را زير سايه‌هايي توصيف كرده است كه هميشه دوام دارد.
به هرحال،بر اساس روايت امام صادق(ع) «زنان بهشتي جسم و بدن و جان و روحي» پاك دارند و از حسد و ناپاكي هاي ديگر اخلاقي (كه زنان دنيا را ناراحت و گرفتار مي‌سازد) پيراسته‌اند .»7

دست‌نخوردگي و از هر نظر بكر و دوشيزه بودن، از ديگر ويژگي‌هاي زنان بهشتي است. قرآن كريم، اين موضوع را در دو جا مطرح كرده است و با اندكي تفاوت لفظي مي‌فرمايد:« در باغ‌هاي بهشتي، زناني هستند كه جز به همسران خود چشم نمي‌دوزند و عشق نمي‌ورزند و پيش از آن، هيچ انسان و جنّي با آنان تماس نگرفته است.»8 اين زنان دوشيزه و پاكند و شيفته‌و دلداده‌ي همسران خودند و طمع نگاه و لذّت‌جويي از هيچ مرد ديگري را ندارند.
بر اساس روايت ابوذر غفّاري، زن بهشتي به همسر خود مي‌گويد:« به عزّت پروردگارم سوگند! در بهشت چيزي را بهتر از تو سراغ ندارم. سپاس مخصوص خداوند است كه مرا همسر تو و تو را همسر من قرار داده است.»9

چشم، از نظر ساختار فيزيولوژيكي و حركت و نگاه،‌نوعي جاذبه و پيام دارد . بسياري از معاني و مفاهيم انساني و غير انساني در چشمان نمودار مي‌گردد و بدين وسيله بر مخاطبان،تأثير مي‌گذارد.
قرآن كريم،به جز پاكي چشم زنان بهشتي كه در بالا بيان شد،در آيات ديگر به ساختمان فيزيولوژيكي آن پرداخته و در چهار آيه با واژه‌ي حورعين از آن ياد كرده است.10
حُور كسي است كه سياهي چشم او كاملاً سياه و سفيدي آن كاملاً سفيد و شفّاف است. حورعين گروهي از زنان بهشتي درشت چشم هستند كه خداوند، آنان را براي مو?منان در بهشت آفريده است. پيامبر اسلام(ص) فرموده است: «حورالعين در بهشت براي همسران خود آواز مي‌خوانند و مي‌گويند: ما حورالعين زيبا هستيم. خداوند اين زنان زيباي سيه چشم را براي مؤمنان و بزرگواران آفريده است.»11
نبايد فراموش كنيم كه هدف عالي انسان‌هاي بهشتي در اين جنبه‌ها خلاصه نمي‌شود، بلكه رضوان و رضايت مندي خداوند از بهشتيان، براي آنان نعمت و هدف بزرگي خواهد بود.بدين‌خاطر مي‌توان نغمه سرداد كه:
باغ بهشت و سايه‌ي طوبي و قصر حور
با خاك كوي دوست، برابر نمي‌كنم.

سلام به آقای محبوب لطفاثبت نام کنید